شکافهای قلبی مادرزادی گروهی از نقصهای ساختاری قلب هستند که به طور طبیعی در دوران جنینی ایجاد میشوند و به دلیل اختلال در شکلگیری دیوارهها یا بخشهای مختلف قلب، خون بهطور غیرطبیعی بین بخشهای مختلف قلب جریان مییابد. این نقایص ممکن است از نوع ساده و بیخطر تا پیچیده و تهدیدکننده زندگی متغیر باشند. بهطور کلی، این مشکلات قلبی در دوران بارداری یا پس از تولد تشخیص داده میشوند و در صورت عدم تشخیص یا درمان به موقع، میتوانند منجر به مشکلات قلبی و عروقی جدی شوند. در این مقاله، به بررسی دقیق انواع شکافهای قلبی مادرزادی، علل، تشخیص، درمان و راههای پیشگیری از آنها خواهیم پرداخت.
۱.انواع شکافهای قلبی مادرزادی
شکافهای قلبی مادرزادی بهطور عمده به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
1.1. دریچه سپتوم بین دهلیزی (ASD)
- تعریف: دریچه سپتوم بین دهلیزی (Atrial Septal Defect – ASD) به شکافی در دیوارهای اطلاق میشود که دو دهلیز قلب را از یکدیگر جدا میکند. این شکاف میتواند از چند میلیمتر تا چند سانتیمتر متغیر باشد. در حالت طبیعی، خون اکسیژندار از ریهها وارد دهلیز چپ میشود و سپس به بطن چپ پمپ میشود. اما در صورت وجود ASD، خون ممکن است از دهلیز چپ به دهلیز راست منتقل شود که باعث افزایش حجم خون در ریهها میشود.
- علائم: بسیاری از بیماران مبتلا به ASD تا سنین بزرگسالی هیچ علائمی ندارند و این مشکل ممکن است بهطور تصادفی در طی معاینات پزشکی دیگر کشف شود. با این حال، در صورت بزرگ شدن اندازه سوراخ، علائمی مانند تنگی نفس، خستگی، ضربان قلب غیرمنظم، و تورم پاها ممکن است ظاهر شود.
رزرو نوبت رایگان مشاوره از کلینیک قلب و عروق سپید
دریافت نوبت ویزیت پزشک متخصص قلب و عروق
1.2. دریچه سپتوم بین بطنی (VSD)
- تعریف: دریچه سپتوم بین بطنی (Ventricular Septal Defect – VSD) نوعی نقص است که در آن یک سوراخ در دیوارهای که دو بطن قلب را از یکدیگر جدا میکند، بهوجود میآید. این سوراخ باعث میشود که خون اکسیژندار از بطن چپ به بطن راست منتقل شود، که موجب افزایش جریان خون به ریهها و فشار بیش از حد بر ریهها میشود.
- علائم: علائم VSD بستگی به اندازه سوراخ و شدت نقص دارد. در نوزادان و کودکان، علائم شامل تنگی نفس، کاهش وزن، مشکلات تغذیهای، و عرقکردن زیاد هنگام تغذیه است. در صورت عدم درمان، میتواند منجر به نارسایی قلبی شود.
1.3. دریچه سپتوم دوطرفه (AVSD)
- تعریف: دریچه سپتوم دوطرفه (Atrioventricular Septal Defect – AVSD)، که همچنین به نام «نقص قلبی اختلاطی» یا «نقص آتریوونتریکولر» شناخته میشود، یک نقص قلبی پیچیده است که شامل مشکلاتی در دیواره قلب و دریچههای آتریوونتریکولر میشود. در این اختلال، قسمتهایی از دیوارههای قلب که بهطور طبیعی باید جداکننده دهلیزها و بطنها باشند، وجود ندارد و باعث میشود خون بهطور غیرطبیعی در قلب جریان یابد.
- علائم: این نوع نقص معمولاً با علائمی چون تنگی نفس، فشار خون بالا، نارسایی قلبی، و رشد ناکافی در نوزادان و کودکان همراه است. در برخی موارد، ممکن است نوزاد بلافاصله پس از تولد نیاز به درمان فوری داشته باشد.
۲.علل شکافهای قلبی مادرزادی
شکافهای قلبی مادرزادی معمولاً به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود میآیند. مهمترین علل عبارتند از:
2.1. عوامل ژنتیکی
بسیاری از نقایص قلبی مادرزادی به دلایل ژنتیکی ایجاد میشوند. تغییرات در کروموزومها میتواند موجب بروز بیماریهای خاصی شود که از جمله آنها میتوان به سندرم داون و سندرم ترنر اشاره کرد. در این شرایط، مشکلات ساختاری در قلب، از جمله شکافهای سپتوم، بیشتر شایع هستند.
2.2. عوامل محیطی
- عفونتها: عفونتهای ویروسی مانند سرخک یا ویروسهای آنفلوآنزا در دوران بارداری میتوانند بر رشد قلب جنین تأثیر بگذارند.
- مصرف مواد شیمیایی: مصرف داروهایی مانند داروهای ضدصرع یا مصرف الکل در دوران بارداری میتواند موجب بروز شکافهای قلبی شود.
- دیابت بارداری: مادران مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیشتری برای بروز نقصهای قلبی در فرزند خود هستند.
2.3. سن مادر
سن بالای مادر در هنگام بارداری نیز میتواند خطر بروز نقایص قلبی مادرزادی را افزایش دهد.
2.4. سابقه خانوادگی
اگر در خانواده سابقه بیماریهای قلبی مادرزادی وجود داشته باشد، خطر بروز این مشکلات در فرزند بیشتر است.
۳.تشخیص شکافهای قلبی مادرزادی
تشخیص زودهنگام شکافهای قلبی مادرزادی بسیار حائز اهمیت است. روشهای اصلی تشخیص عبارتند از:
3.1. اکوکاردیوگرافی (Echocardiography)
یکی از دقیقترین و غیرتهاجمیترین روشها برای شناسایی نقصهای قلبی، استفاده از اکوکاردیوگرافی است. این آزمایش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از قلب و شریانها استفاده میکند و بهطور دقیق محل و اندازه شکافها را نشان میدهد.
3.2. الکتروکاردیوگرام (ECG)
این تست برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب استفاده میشود. اگر نقص قلبی منجر به تغییرات در الگوی ضربان قلب شود، ECG میتواند این تغییرات را شناسایی کند.
3.3. رادیوگرافی قفسه سینه
این روش میتواند به تشخیص بزرگ شدن قلب یا وجود تجمع غیرطبیعی خون در ریهها کمک کند.
3.4. کاتتریزاسیون قلبی
در موارد پیچیدهتر یا زمانی که نیاز به بررسی دقیقتر وجود دارد، از کاتتریزاسیون قلبی برای ارزیابی عملکرد قلب و میزان نقص استفاده میشود.
4. درمان شکافهای قلبی مادرزادی
درمان این نوع نقصها بستگی به نوع و شدت نقص دارد. بهطور کلی، درمانها عبارتند از:
4.1. درمان دارویی
در صورتی که نقص قلبی علائم شدیدی نداشته باشد، ممکن است درمان دارویی برای کنترل علائم مانند فشار خون بالا یا ضربان غیرطبیعی قلب به کار رود.
4.2. جراحی
در مواردی که نقص قلبی منجر به نارسایی قلبی یا سایر مشکلات جدی شود، انجام جراحی برای بستن یا اصلاح شکاف ضروری است. این جراحیها ممکن است بهصورت باز یا از طریق کاتتریزاسیون انجام شوند.
4.3. کاتتریزاسیون قلبی
در برخی از بیماران، میتوان از طریق کاتتریزاسیون برای بسته کردن شکافها از طریق پوست استفاده کرد. این روش معمولاً برای شکافهای کوچک یا متوسط مؤثر است.
4.4. مراقبتهای حمایتی
در برخی موارد خاص، زمانی که نقص قلبی کوچک است و علائم خفیفی وجود دارد، ممکن است درمان خاصی نیاز نباشد و مراقبتهای حمایتی برای پیگیری وضعیت بیمار کافی باشد.
5. پیشگیری از شکافهای قلبی مادرزادی
اگرچه بسیاری از شکافهای قلبی مادرزادی غیرقابل پیشبینی هستند، اما اقدامات خاصی میتواند خطر بروز آنها را کاهش دهد:
5.1. مراقبتهای دوران بارداری
- مصرف اسید فولیک قبل و در طول دوران بارداری میتواند به کاهش خطر نقایص مادرزادی قلب کمک کند.
- پرهیز از مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است.
5.2. کنترل بیماریها
اگر مادر دچار دیابت یا فشار خون بالا باشد، کنترل این بیماریها پیش از بارداری و در طول بارداری میتواند از بروز مشکلات قلبی جلوگیری کند.
5.3. مشاوره ژنتیک
اگر در خانواده سابقه نقصهای قلبی مادرزادی وجود داشته باشد، مشاوره ژنتیک میتواند خطرات احتمالی را شناسایی کرده و به زوجها در تصمیمگیری کمک کند.
6. کلینیک قلب و عروق شهرک غرب تهران: مرکز تخصصی برای تشخیص و درمان شکافهای قلبی
برای افرادی که به شکافهای قلبی مادرزادی مبتلا هستند یا مشکوک به وجود آنها میباشند، مراجعه به یک مرکز تخصصی و معتبر مانند کلینیک قلب و عروق شهرک غرب تهران برای تشخیص و درمان بسیار حائز اهمیت است. این کلینیک با استفاده از تجهیزات پیشرفته و بهترین پزشکان متخصص قلب و عروق در زمینه بیماریهای قلبی و عروقی، ارائهدهنده خدمات تشخیصی و درمانی از جمله اکوکاردیوگرافی، جراحیهای قلبی و درمانهای دارویی است.
این کلینیک همچنین با ارائه مشاورههای ژنتیک و برنامههای پیگیری برای بیمارانی که تحت درمان قرار گرفتهاند، میتواند در بهبود کیفیت زندگی بیماران و جلوگیری از مشکلات بعدی مؤثر باشد.
کلام پایانی
شکافهای قلبی مادرزادی ممکن است با علائم متفاوتی بروز کنند و شدت آنها از مشکلات کوچک تا بیماریهای جدی متغیر باشد. تشخیص و درمان بهموقع میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. برای دریافت تشخیص دقیق و درمان مؤثر، مراجعه به کلینیک قلب و عروق شهرک غرب تهران یکی از بهترین گزینهها برای بیماران است. این کلینیک با فراهم کردن امکانات پیشرفته پزشکی و تیم متخصص، بهترین خدمات را به بیماران ارائه میدهد و به آنها کمک میکند تا زندگی سالمتری داشته باشند.
بدون دیدگاه