سکته قلبی: علل، علائم و راه‌های پیشگیری

سکته قلبی که به نام‌های “حمله قلبی” یا “انفارکتوس میوکارد” نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های قلبی است که سالانه جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به یک بخش از قلب به شدت کاهش یافته یا قطع می‌شود، که معمولاً به دلیل انسداد یکی از عروق کرونری است. در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان و روش‌های پیشگیری از سکته قلبی می‌پردازیم.

سکته قلبی چیست؟

حمله قلبی یا همان “سکته قلبی” به انگلیسی “Heart Attack” گفته می‌شود. Heart Attack یا حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به شدت کاهش یا قطع می‌شود، که معمولاً به دلیل بسته شدن یکی از رگ‌های تغذیه کننده قلب (عروق کرونر) رخ می‌دهد. این اتفاق باعث آسیب به عضله قلب می‌شود و می‌تواند منجر به مرگ بافت قلبی شود اگر درمان فوری صورت نگیرد.

علائم سکته قلبی می‌تواند شامل درد یا فشار شدید در قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق شدید، حالت تهوع، و احساس ضعف یا سرگیجه باشد. این وضعیت نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد و اگر کسی دچار چنین علائمی شد، باید بلافاصله به بهترین دکتر متخصص یا فوق تخصص قلب و عروق مراجعه نماید.

رزرو نوبت رایگان مشاوره از بهترین دکتر فوق تخصص قلب و عروق

علل سکته یا همان حمله قلبی چیست؟

سکته قلبی به طور عمده ناشی از انسداد عروق کرونری است، عروق کرونری رگ‌هایی هستند که خون غنی از اکسیژن را به عضله قلب می‌رسانند. علت اصلی این انسداد، تجمع چربی، کلسترول و سایر مواد در دیواره‌های عروق است که به آن پلاک گفته می‌شود. زمانی که این پلاک‌ها پاره می‌شوند، لخته‌های خونی ایجاد می‌شوند که می‌توانند جریان خون را به قلب متوقف کنند. برخی از عوامل خطر که می‌توانند منجر به تشکیل پلاک و در نتیجه سکته قلبی شوند، عبارتند از:

• کلسترول بالا: سطوح بالای کلسترول بد (LDL) در خون می‌تواند باعث تجمع چربی در عروق کرونری شود.
• فشار خون بالا: فشار خون بالا می‌تواند به عروق آسیب برساند و به تجمع پلاک کمک کند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث آسیب به دیواره‌های عروق و افزایش احتمال لخته شدن خون می‌شود.
• دیابت: دیابت می‌تواند به عروق آسیب برساند و خطر سکته قلبی را افزایش دهد.
• چاقی: وزن بالا با افزایش سطح کلسترول و فشار خون، خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد.
• استرس: استرس مداوم می‌تواند به افزایش فشار خون و آسیب به قلب منجر شود.

علائم سکته قلبی چیست؟

شناخت علائم سکته قلبی برای تشخیص سریع و جلوگیری از آسیب بیشتر بسیار حیاتی است. برخی از علائم رایج سکته قلبی عبارتند از:

• درد یا ناراحتی در قفسه سینه: این درد ممکن است به صورت فشار، سنگینی، یا تنگی نفس احساس شود و معمولاً در مرکز یا سمت چپ قفسه سینه رخ می‌دهد.
• درد در سایر قسمت‌های بدن: درد ممکن است به بازوها، گردن، فک، کمر یا معده انتشار یابد.
• تنگی نفس: که ممکن است با یا بدون درد قفسه سینه رخ دهد.
• تعریق سرد: تعریق غیرعادی و بدون دلیل مشخص.
• حالت تهوع یا استفراغ: احساس بیماری یا استفراغ، به خصوص در زنان.
• سرگیجه یا احساس سبکی سر: که ممکن است با احساس ضعف یا بیهوشی همراه باشد.

در برخی موارد، علائم Heart Attack ممکن است خفیف یا ناپدید شوند، به خصوص در زنان، افراد مسن، و کسانی که مبتلا به دیابت هستند. بنابراین، هر گونه ناراحتی غیرمعمول در قفسه سینه نباید نادیده گرفته شود و نیاز به بررسی فوری دارد.

تشخیص حمله یا همان سکته قلبی

تشخیص سکته قلبی به سرعت و دقت بالایی نیاز دارد. پزشکان از چندین روش برای تشخیص سکته قلبی استفاده می‌کنند:

• نوار قلب (ECG): این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند نشانه‌های آسیب به عضله قلب را نشان دهد.
• آزمایش خون: در طی سکته قلبی، آنزیم‌هایی از عضله قلب آسیب‌دیده به خون آزاد می‌شوند که از طریق آزمایش خون قابل تشخیص هستند.
• اکوکاردیوگرام: این آزمایش تصویربرداری از قلب با استفاده از امواج صوتی است و به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد قلب و آسیب‌های احتمالی را بررسی کنند. و اکو قلبی یک راه تشخیص سلامتی قلب است.
• آنژیوگرافی کرونری: در این روش با تزریق ماده حاجب به عروق کرونری و تصویربرداری با اشعه ایکس، انسدادهای موجود در عروق قلب مشخص می‌شود.

درمان سکته قلبی

درمان سریع و موثر Heart Attack برای جلوگیری از آسیب‌های دائمی به قلب بسیار مهم است. روش‌های درمانی سکته قلبی شامل موارد زیر است:

• داروها: داروهای مختلفی ممکن است برای درمان Heart Attack تجویز شوند. این داروها شامل ترومبولیتیک‌ها (برای حل کردن لخته خون)، آسپرین (برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید)، نیتروگلیسیرین (برای کاهش درد قفسه سینه) و سایر داروها مانند بتابلوکرها و ACE inhibitors برای کاهش فشار روی قلب هستند.
• آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: این روش‌ها برای باز کردن عروق مسدود شده و بهبود جریان خون به قلب استفاده می‌شوند. در آنژیوپلاستی، یک بالون کوچک به محل انسداد هدایت شده و با باد کردن آن، عروق باز می‌شوند. استنت (یک لوله فلزی کوچک) نیز ممکن است برای نگه‌داشتن عروق در حالت باز در محل قرار داده شود.
• جراحی بای‌پس کرونری: در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی بای‌پس کرونری لازم باشد. در این جراحی، از رگ‌های خونی از بخش‌های دیگر بدن برای ایجاد یک مسیر جدید برای عبور خون به قلب استفاده می‌شود.

بازتوانی قلبی

پس از سکته قلبی، بازتوانی قلبی بخش مهمی از فرآیند بهبودی است. این بازتوانی شامل برنامه‌های ورزشی، آموزش تغذیه، مشاوره روان‌شناختی و مدیریت عوامل خطر می‌شود. هدف از بازتوانی قلبی، بهبود عملکرد قلب، کاهش خطر سکته قلبی مجدد و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.

پیشگیری از سکته قلبی

پیشگیری از سکته قلبی از طریق ایجاد تغییرات در سبک زندگی و مدیریت عوامل خطر قابل دستیابی است. در اینجا به برخی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه اشاره می‌کنیم:

• تغذیه سالم: مصرف غذاهای کم‌چرب، کم‌نمک و پر از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و ماهی می‌تواند به کاهش خطر سکته قلبی کمک کند.
• ورزش منظم: فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر سکته قلبی است. ترک سیگار می‌تواند به طور قابل توجهی خطر سکته قلبی را کاهش دهد.
• کنترل فشار خون و کلسترول: حفظ فشار خون و سطح کلسترول در محدوده سالم از طریق مصرف داروهای تجویز شده و تغییرات در سبک زندگی بسیار مهم است.
• مدیریت استرس: استرس مزمن می‌تواند به سلامت بدن و عملکرد قلب کمک کند.

نقش اکو قلب در تشخیص سکته قلبی

اکو قلبی یا اکوکاردیوگرافی یک ابزار تشخیصی مهم است که در بررسی و ارزیابی عملکرد قلب به کار می‌رود. در زمینه تشخیص حمله قلبی، اکوکاردیوگرافی نقش‌های زیر را ایفا می‌کند:

1. بررسی حرکت دیواره‌های قلب: یکی از اثرات سکته قلبی، آسیب به عضله قلب و کاهش حرکت بخش‌های آسیب‌دیده است. اکوکاردیوگرافی می‌تواند نواحی از قلب را که به درستی حرکت نمی‌کنند یا کاملاً متوقف شده‌اند، شناسایی کند. این می‌تواند نشان‌دهنده انسداد در یکی از عروق کرونری باشد.
2. اندازه‌گیری عملکرد پمپاژ قلب: اکوکاردیوگرافی به پزشکان امکان می‌دهد تا عملکرد کلی پمپاژ قلب را ارزیابی کنند. کاهش شدید در عملکرد پمپاژ می‌تواند نشان‌دهنده آسیب گسترده به عضله قلب باشد.
3. تشخیص تجمع مایع یا خون در کیسه قلبی: اکوکاردیوگرافی می‌تواند وجود مایع یا خون در اطراف قلب را که ممکن است به علت پارگی دیواره قلب پس از یک سکته قلبی رخ دهد، تشخیص دهد.
4. ارزیابی عملکرد دریچه‌های قلب: سکته قلبی ممکن است به دریچه‌های قلب آسیب برساند، و اکوکاردیوگرافی می‌تواند عملکرد این دریچه‌ها را بررسی کند تا هرگونه نقص یا آسیب را شناسایی کند.
5. تشخیص لخته‌های خون: گاهی اوقات، پس از یک سکته قلبی، لخته‌های خون ممکن است در داخل قلب تشکیل شوند. اکوکاردیوگرافی می‌تواند این لخته‌ها را شناسایی کند و به پزشک کمک کند تا از بروز عوارض بعدی جلوگیری کند.

به طور کلی، اکوکاردیوگرافی یک ابزار غیرتهاجمی و بسیار مؤثر در تشخیص و مدیریت سکته قلبی است که به پزشکان متخصص و فوق تخصص قلب و عروق اطلاعات حیاتی در مورد وضعیت قلب بیمار ارائه می‌دهد.

اگر علايم سکته قلبی داشتیم چطور بفهمیم و چه زمانی به دکتر فوق تخصص قلب و عروق مراجعه کنیم؟

شناسایی سریع این علائم و اقدام فوری بسیار مهم است، زیرا هر دقیقه در این شرایط اهمیت دارد.در بالا علائم حمله قلبی گفته شده است . اگر هر کدام از علائم حمله قلبی را دارید باید سریعا به بهترین دکتر متخصص یا فوق تخصص قلب و عروق مراجعه کنید.

1. اقدام فوری در صورت بروز علائم:
   • اگر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید، باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید و به هیچ وجه منتظر نمانید تا علائم از بین بروند. زمان حیاتی است و هرچه زودتر درمان آغاز شود، احتمال نجات و کاهش آسیب به قلب بیشتر است.
2. مراجعه به دکتر فوق تخصص قلب و عروق:
   • پس از برطرف شدن وضعیت اضطراری و بستری شدن در بیمارستان، یا اگر علائمی خفیف‌تر اما نگران‌کننده مانند درد قفسه سینه متناوب، تنگی نفس یا خستگی غیرمعمول دارید، باید به یک دکتر فوق تخصص قلب و عروق مراجعه کنید. این پزشکان می‌توانند ارزیابی‌های دقیق‌تری انجام دهند و درمان‌های لازم را پیشنهاد کنند.
3. معاینات منظم برای افراد در معرض خطر:
   • اگر عوامل خطری مانند سابقه خانوادگی بیماری قلبی، فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا یا سابقه مصرف دخانیات دارید، حتی بدون علائم، بهتر است به‌طور منظم به دکتر فوق تخصص قلب و عروق مراجعه کنید. این معاینات به پیشگیری از سکته قلبی کمک می‌کند.

سوالات متداول در خصوص سکته قلبی

آیا نارسایی قلبی و سکته قلبی به هم مربوط هستند؟

بله، نارسایی قلبی و سکته قلبی به هم مربوط هستند، اما دو وضعیت متفاوت قلبی هستند که می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر یکدیگر تأثیر بگذارند.

1. سکته قلبی (حمله قلبی):

سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به دلیل انسداد یکی از عروق کرونری قطع شود. این انسداد معمولاً به علت تشکیل لخته‌های خونی بر روی پلاک‌های چربی در دیواره عروق رخ می‌دهد. بدون جریان خون، عضله قلب آسیب می‌بیند و اگر به سرعت درمان نشود، این آسیب می‌تواند دائمی باشد.

2. نارسایی قلبی:

نارسایی قلبی وضعیتی است که در آن قلب نمی‌تواند به اندازه کافی خون را به سایر نقاط بدن پمپ کند تا نیازهای بدن را تأمین کند. این وضعیت ممکن است به تدریج و با گذشت زمان ایجاد شود.

رابطه بین نارسایی قلبی و سکته قلبی:

• سکته قلبی به عنوان علت نارسایی قلبی: یکی از دلایل اصلی نارسایی قلبی، آسیب به عضله قلب در نتیجه سکته قلبی است. زمانی که بخشی از عضله قلب در اثر سکته قلبی آسیب ببیند، قلب توانایی خود را برای پمپاژ موثر خون از دست می‌دهد. این می‌تواند به تدریج به نارسایی قلبی منجر شود.
• نارسایی قلبی به عنوان عامل افزایش خطر سکته قلبی: در بیمارانی که دچار نارسایی قلبی هستند، خطر بروز سکته قلبی نیز افزایش می‌یابد. این به این دلیل است که نارسایی قلبی می‌تواند باعث ایجاد شرایطی مانند کاهش جریان خون به عضلات قلب، افزایش بار روی قلب، و افزایش احتمال تشکیل لخته‌های خونی شود که همه اینها می‌توانند خطر سکته قلبی را افزایش دهند.

2. علائم رایج حمله یا همان سکته قلبی چیست؟

• پاسخ: علائم رایج شامل درد یا فشار در قفسه سینه، درد یا ناراحتی در بازوها، گردن، فک یا پشت، تنگی نفس، تعریق شدید، حالت تهوع و سرگیجه است. برخی از افراد به‌ویژه زنان ممکن است علائم غیرمعمول‌تری مانند خستگی شدید یا سوزش سر دل را تجربه کنند.

3. چه عواملی خطر حمله یا همان سکته قلبی را افزایش می‌دهند؟

• پاسخ: عوامل خطر شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، استعمال دخانیات، چاقی، سبک زندگی نشسته، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، استرس و مصرف بیش از حد الکل است.

4. چگونه می‌توان از حمله قلبی پیشگیری کرد؟

• پاسخ: سبک زندگی سالم می‌تواند به پیشگیری کمک کند. این شامل تغذیه متعادل، فعالیت بدنی منظم، عدم مصرف دخانیات، کنترل وزن، مدیریت استرس، و کنترل فشار خون و سطح کلسترول است.

6. آیا حمله یا همان سکته قلبی می‌تواند بدون علائم رخ دهد؟

• پاسخ: بله، به این حالت “سکته قلبی خاموش” گفته می‌شود. در این موارد، علائم ممکن است خفیف یا نادیده گرفته شوند. حتی اگر علائم خفیف باشد، این نوع سکته می‌تواند به اندازه سکته قلبی معمولی خطرناک باشد.

7. آیا سکته یا همان حمله قلبی در زنان و مردان به شکل متفاوتی رخ می‌دهد؟

• پاسخ: بله، زنان ممکن است علائم متفاوت‌تری نسبت به مردان داشته باشند. علاوه بر درد قفسه سینه، زنان ممکن است علائمی مانند تنگی نفس، حالت تهوع، درد پشت یا فک، و خستگی غیرمعمول را تجربه کنند.